Ampir - stil za vojnu eltu III deo

Ampir – stil za vojnu elitu

   Sitl ampir je izazivao suprotna mišljenja naučnika i kritičara. Neki od njih su ga osporavali, smatrajući ga previše statičnim, monotonim, mračnim, zlokobnim, pa čak i „pogrebnim“ stilom. Krajem 19. veka preovladava pozitivno mišljenje o ovom stilu, i tada se on tumači kao poslednja, vrhunska faza neoklasicizma.

   Stil ampir proizilazi iz poslednjeg stila „stog režima“ (fr. Ancien Régime), neoklasicizma Luja XVI. Međutim između ova dva stila dogodila se Francuska revolucija (1889 – 1899) i došlo je do suštinske promene društvenog poretka. Nakon vihora Francuske revolucije usledio je kratkotrajni period terora kada je prema svedočenjima savremenika pariskim slivnicima tekla krv. Uspostavljena je republika a tekovine Francuske revolucije su zahtevale korenite promene ukusa iako se revolucionari nisu ustručavali da svoje domove opremaju nameštajem opljačkanim iz kraljevskih i plemićkih palata koji se prodavao na aukcijama u Parizu. Tranziciju između stila Luj XVI i stila ampir čine direktorijum (Directorie, oko 1789 – 1804) i konzulat (Consulate, oko 1799 – 1804) koji su oličenje ukusa novo-uspostavljene republike.

    Stil ampir se nadovezuje na neoklasični stil, inspirisan antičkom umetnošću, uveden još u doba monarhije tokom 1760-ih godina. Uprkos političkim previranjima i turbulentnim istorijskim događajima vodeći umetnici, dizajneri i majstori, prilikom kreiranja svojih dela, nisu bili pod velikim uticajem Francuske revolucije. Oni su davali ustupak novim simbolima vezanim za Republiku i kasnije za Napoleonovo carstvo, ali su ostali dosledni u težnji ka vrhunskim estetskim i tehničkim standardima, kao u doba kada su radili za kraljeve i visoku aristokratiju.

   U vreme direktorijuma preovladavali su dekorativni motivi vezani za revoluciju poput: Prigijinog pehara, bajoneta, hrastovih listova, spojenih ruku, kokardi i petlića, ali su bili prisutni i motivi preuzeti iz antčke umetnosti, kao što su: urne, amfore, strele, sirene i grifoni. Klasične, alegorične ženske figure koje su predstavljale Slavu i Sumrak simbolizovale su novu eru. Za izradu nameštaja uglavnom su korišćene domaće vrste drveta: brest, orah i bukva, a samo su najluksuzniji komadi bili izrađeni od mahagonija. Umesto bronze korišćene su aplike od mesinga ili aplike od rezbarenog drveta bojenog u zeleno čime je imitirana patinirana bronza. Na nameštaju su preovladavali geometrijski oblici umekšani veoma blagim krivinama.

   Napoleon je 1802 imenovan za doživotnog prvog konzula, i ovaj događaj označava povratak pompe, ceremonija i dvorskog protokola povezanog sa starim režimom, i početak sjaja ampira. Za izradu nameštaja se sve više koristi mahagoni na čijim su se glatkim i sjajnim površinamatople crvenkasto smeđe boje lepo isticale aplike od pozlaćene bronze u obliku motiva inspirisanih antičkom umetnošću, kao što su klasične i mitološke figure, labudovi, palmete i rozete.

 Fotelja u stilu direktorijum, oko 1895.

    

    Napoleonovo doba je bilo vreme nove garniture ljudi, oficira i vojnika koji su ratovali rame uz rame sa Napoleonom širom sveta. Ova nova elita zahtevala je raskoš sa puno zlata, gizdavu dekoraciju, motive koji bi asocirali na njihov trijumf i ratničku pompu vojnika koji su postali bogataši. Tipičan primer je spavaća soba Napoleonove žene Žozefine (Joséphine de Beauharnais, 1763 – 1814) u Malmezonu (Château de Malmaison, rezidencija carice Žozefine), koja ima kružni oblik vojničkog šatora. 

 Spavaća soba carice Žozefine u Malmezonu. Odaja je u obliku vojničkog šatora sa zidovima obloženim draperijama, krevet kraj uzglavlja ima velike, raskošne, pozlaćene figure labudova. Među tipičan nameštaj epohe ampira spadaju i okrugli stalak za lavor sa tri podupirača i okrugli sto sa podupiračima u obliku tri krilate sfinge i pločom od višebojnog mermera.

    Dekorativne umetnosti su bile prožete simbolikom vezanom za ratne pohode i trijumfe, poput venaca od lovorovog lišća, trofeja oružja, tobolaca sa strelama, orlova i krilatih boginja pobede (Viktorija). Takođe među zastupljenim motivima bili su slovo „N“ i pčele. Amblem pčele potiče iz V veka i vezuje se za prve francuske vladare. Kao i drugi ampir motivi on je sada dobio propagandnu ulogu ukazujući na Napoleonovu vladarsku moć. Jedan od omiljenih motiva, koji je posebno volela carica Žozefina, bio je labud. On se pojavljuje na rukohvatima stolica, uzglavljima kreveta, ili kao podupirač malih okruglih stolova. Mogao je biti prirodne, snežno bele boje, pozlaćen, ili ređe, crne boje.  

Soba sa frizom u Malmezonu, kreirana za caricu Žozefinu. Tu su fotelje sa caričinim omiljenim dekorativnim motivima – labudovima, tipičan ampir toaletni sto i okrugli sto sa jednim centralnim podpiračem upotpunjen elementima od pozlaćene bronze. Duž gornjeg dela zida oslikan je friz sa scenama inspirisanim Starim Rimom. 

Carev salon u Malmezonu sa portretima carice Žozefine na istaknutom mestu. Duž zida se nalaze dve konzole sa podupiračima u obliku krilatih sfingi, a na njima su oslikane vaze u obliku urni. Karakterističan za ampir stil je i osmougaoni sto sa aplikama i stubovima od pozlaćene bronze. 

  Zeleni salon u Versaju, delo Jakoba Dezmaltera.

Simbol Napoleonovog carstva, slovo N unutar venca od snopova žita, plodova voća i cveća okružen hrastovim lišćem sa žirovima 

Simbol Napoleonovog carstva, carski orao, na slici je primer sa barjaka Napoleonove vojske, a inače je bio čest dekorativni motiv na nameštaju i ostalim predmetima u stilu ampir.

 

Upotrebni i dekorativni predmeti, uključujući i porcelan, imali su propagandnu ulogu u novo-osnovanom carstvu (o čemu će još biti reči). Levo: čajnik sa motivima pčle – atributom Napoleonovog carstva, i sa bistama Napoleona i Marije Luize prikazanim u duhu rimske umetnosti. Desno: čajnik sa portretom samog Napoleona, ovenčanog lovorovim vencem i odevenog u carsku odoru.