Antikviteti i stilovi: Bidermajer I deo

Bidermajer - stil prošlosti aktuelan i danas

Stil bidermajer je vredan pažnje iz najmanje dva razloga. Prvo, to je jedan od retkih evropskih istorijskih stilova koji je bio zastupljen na našem podneblju, pre svega u Vojvodini koja je u XIX veku bila u sastavu Austrougrakog carstva, i preko koje su modni trendovi iz zapadne Evrope stizali u prestonicu Srbije – Beograd, nalazeći odatle, doduše sporo i teško, svoj put ka unutrašnjosti. Drugo bidermajer, stil koji je koncipiran pre skoro 200 godina, može se savršeno uklopiti u moderne enterijere, jer ne zahteva velike, impozante odaje, niti celokupno uređenje enterijera u određenom stilu ranijih epoha sa skupocenim antikvitetima, što se teško može odnositi na većinu ostalih stilova. Pre razmatranja osobina koje čine bidermajer tako aktuelnim i prilagodljivim stilom potrebno je shvatiti atmosferu koja je vladala u društvu u doba kada je nastao ovaj stil.

„Meternihova era“ i položaj građanina u „novoj“ Evropi

Početak perioda u kome je preovladavao stil bidermajer poklapa se sa Bečkim Kongresom koji je održan 1815 godine, a njegov kraj sa Revolucijom 1848 godine. Taj period je poznat i kao „Meternihova era“, jer je tada jedna od najvažnijih političkih figura bio diplomata, političar i ministar inostranih poslova Austrougarskog carstva, Klemens Vencel fon Meternih. Bečki Kongres je sazvan nakon poraza i predaje Napoleona, na njemu je formirana nova politička mapa Evrope i njime je označen početak perioda relativnog mira i stabilnosti nakon 25 godina skoro neprekidnih ratova. To je istovremeno bio i period nastojanja da se uspostavi stanje pre Francuske revolucije, otuda i naziv „restauracija“ koji se odnosi na ovaj period. Kako bi se koliko god je to bilo moguće ponovo uspostavio stari sistem vrednosti bilo je neophodno voditi represivnu politiku koja je sprečavala svaki nagoveštaj demokratskih i jakobiniskih ideja kod građanstva. Meternihova Austrougarska Carevina je stoga bila policijska država sa razvijenim sistemom špijunaže, a pripadnici buržoazije nisu se bavili politikom, iako im je bilo omogućeno da se bave poslovima koji su im obezbeđivali materijalnu sigurnost, pa čak i blagostanje.

Takođe bitni činioci ovog vremena bili su ekonomski prosperitet buržoazije i tehnološki razvoj, kao i ubrzani razvoj industrijske proizvodnje, koja je sve više uzimala maha.

U takvim okolnostima nastaje u Beču buržujski stil koji će kasnije biti imenovan kao bidermajer, i koji je brzo prihvaćen u čitavom Austrougarskom Carstvu, uključujući i njegove periferne i pogranične delove, kao što je to bio slučaj sa Vojvodinom (i na posredan način sa Srbijom). Bidermajer je bio zastupljen u svim zemljama nemačkog govornog područja, a bio je usvojen i u drugim evropskim državama, kao na primer u skandinavskim zemljama, Rusiji i Italiji, gde doživljava svoj specifičan razvoj.

Stil bidermajer je oličenje potrebe građanina – buržuja za udobnim i toplim domom koji pruža utočište od sumorne realnosti i gde on može, u intimnoj atmosferi, okružen porodicom i prijateljima, da slobodno iskaže svoje ideale. Njegov dom je lišen luksuza, velike raskoši i sjaja, ali odiše prijatnom atmosferom koja je idealna za druženje i razgovor, muziciranje, porodično obedovanje, izradu ručnih radova i vođenje zabeležaka o domaćinstvu ili poslovanju.

Prostorije u kući nisu preterano velike, salon često ima i ulogu trpezarije, stoga je i nameštaj manjih dimenzija, a udobnost i funkcionalnost su njegove najvažnije odlike. Prozori su uokvireni laganim belim zavesama, zidovi su svetlih, pastelnih boja ili su obloženi tkaninom koja se slaže sa materijalom kojim je tapaciran nameštaj, pri čemu je najomiljenija tkanina sa linijama u dve boje i sa sitnim cvetnim motivima. Na zidovima se nalaze portreti ukućana i akvareli sa motivima pejsažai enterijera, a u odajama su sa ukusom raspoređeni ukrasi od porcelana, stakla iz Bohemije i srebra.

Dragocena svedočanstva o originalnom izgledu enterija u stilu bidermajer čine akvareli i gvaševi na kojima su oni verno i detaljno naslikani i koji su bili veoma popularni u tom periodu. Ovde vidimo u prvom planu okrugli sto sa centralnim podupiračem i tri izdužene noge, sabljasto izvijene ka spoljašnosti. Oko njega su raspoređene tri stolice vitkih nogu, različitih oblika naslona i udobna, tapacirana fotelja tipična za stil bidermajer. U jednom uglu odaje se nalazi sekreter, čija je površina za pisanje zatvorena tako da on izgleda kao orman. Takođe uza zid, postavljena je komoda sa tri fijoke i naspram nje vitrina sa knjigama. Ispred prozora se nalazi toaletni stočić sa ovalnim ogledalom. Stočić ima sa svake strane po jedan tokareni podupirač na koji se nadovezuje po dve izvijene stope. Podupirači su povezani tokarenom poprečnom prečagom. Pored njega je elegantna stolica sa tapaciranim naslonom i rukohvatima. Zidovi su ukrašeni porodičnim portretima, pejsažima i gravirama u jednostvanim četvrtastim ramovima. Tu je i nekoliko ženskih bista od gipsa, vazica sa cvećem i drugih malih ukrasnih predmeta. Čitav ambijent je dodatno oplemenjen prozračnim zavesama sa resicama, cvetnim stoljnacima, svetlim tkaninama kojima su tapacirane stolice i pastelno zelenom bojom zidova.